به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ،‌ اثرگذاری کرونا در اقتصاد ایران چه از جنبه تولید ناخالص داخلی و چه به لحاظ کاهش سطح اشتغال به مهمترین موضوع مورد بحث کارشناسان و تحلیلگران تبدیل شده است. کرونا علاوه بر تبعات مختلف به بخش خصوصی چالشهایی را در بودجه عمومی دولت ایجاد خواهد کرد.

هرچند به دلیل تحریمهای اقتصادی فروش نفت کشور با چالش جدی رو به رو شده بود اما با تدوین برنامه اقتصاد بدون نفت قرار بود دولت روی درآمدهای مالیاتی تاکید بیشتری داشته باشد که بنا بر اظهار نظر رئیس سازمان مالیاتی درآمدهای این بخش نیز با کاهش 40 هزار میلیارد تومانی مواجه خواهد شد.

در این بین یکی از بحث هایی که این روزها در فضای مجازی مطرح است، به دلایل انتخاب شعار "جهش تولید" برای سال 99 بازمی گردد. یا به عبارت دیگر چه ضرورتی داشت که رهبری همانند سال گذشته مسئله تولید را مسئله اول و اصلی کشور معرفی کند؟ همچنین پرداختن به مساله تولید چقدر می تواند در حل مشکلات دیگر اقتصادی و معیشتی مردم و کشور مشکل گشا باشد؟ چه فرقی بین رونق تولید که شعار سال گذشته بود، و جهش تولید وجود دارد؟ آیا به لحاظ زیرساختی و ظرفیتها، امکان جهش تولید در کشور مهیا است؟

در همین راستا برخی کارشناسان اقتصادی معتقد هستند،‌ امسال با توجه به تداوم تحریمهای اقتصادی و پیش بینی کاهش صادرات غیر نفتی انرژی پایه، ناچار هستیم که جهش تولید را با هدف رفع نیازهای کشور محقق کنیم. بر این اساس باید توجه داشت امروز جهش تولید یک انتخاب نیست بلکه تنها گزینه ممکن برای اقتصاد ایران است.

علی صالح‌آبادی در همین ارتباط در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، به سوالاتی درباره مبنای انتخاب شعار جهش تولید برای سال 99 و ارتباط بین رونق تولید با رفع مشکلات اقتصادی کشور پاسخ داد.

تسنیم: مبنای انتخاب شعار "جهش تولید " چیست؟ چه ضرورتی داشت که رهبری همانند سال گذشته مسئله تولید را مسئله اول و اصلی کشور معرفی کند ؟

جهش تولید از لحاظ علمی و مبتنی بر اقتصاد یک موضوع راهبردی بوده و به معنای گذار از شرایط بحرانی خاص در حوزه­‌های تولید ناخالص داخلی و ملی، بهره وری و اشتغال، بیکاری و تورم، نقدینگی، ارزش پول ملی، ریسک های اقتصادی، مالی و پولی و میزان سرمایه گذاری جهت رسیدن به رونق و رشد اقتصادی می باشد.

مبنای انتخاب شعار جهش تولید از سوی مقام معظم رهبری ناشی از تحت تاثیر قرار گرفتن اقتصاد ایران از دو پدیده پیچیده تحریم ها و گسترش شیوع ویروس کرونا بوده که بواسطه آن دو، بسیاری از کسب و کارهای متوسط و کوچک با کاهش تولید مواجه شده و یا به کلی تعطیل شده اند.که به تبع آن با کسادی بازار کسب و کارها، میزان درآمدهای مالیاتی دولت جهت تامین بودجه و مخارج عمومی دولت به شدت کاهش می‌­یابد.

لذا با توجه به شرایط اقتصاد ملی و انعکاس آن در اقتصاد استان­ها، به منظور ریشه­‌یابی و مبارزه با این پدیده اقتصادی نیازمند یک جهش جهادی در تولید برای جبران و ترمیم واحدهای تولیدی بویژه کسب و کارهای متوسط و کوچک می باشد. براین اساس، می ­بایست با الهام از اسناد بالادستی نظیر چشم انداز بیست ساله کشور، برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصاد مقاومتی می‌توان با فراهم نمودن بسترهای نرم افزاری و سخت افزاری نظیر ایجاد امنیت، فضای رقابتی و غیر رانتی برای سرمایه گذاران، رفع موانع تولید و فراهم نمودن تامین مالی و غیرمالی برای شرکت های کوچک و متوسط بخصوص شرکت های دانش بنیان، طراحی مدل های کسب و کارها مبتنی بر فناوری دیجیتال، هدایت نقدینگی جامعه به سمت بازار سرمایه، کاهش فرایندهای اداری و بورکراسی در خدمات بانکی، تقویت بخش خصوصی، استارت آپ ها، پارک های علم و فناوری و غیره نسبت به اهرم سازی بسترهای اقتصادی به سمت جهش اقتصادی اقدام نمود.

تسنیم:‌ پرداختن به مسئله تولید چقدر می تواند در حل مشکلات دیگر اقتصادی و معیشتی مردم و کشور مشکل گشا باشد؟

مطالعات اقتصادی نشان می ­دهند نرخ رشد اقتصادی مناسب، از مهمترین اهداف اقتصاد کلان کشورها است و رشد اقتصادی نیز با سرمایه­‌گذاری در تولید بوجود می‌آید. رشد تولید به ویژه در برخی بخش‌های اقتصاد مانند بخش صنعت، موجبات بهبود وضعیت اشتغال مردم را فراهم می‌­آورد. همچنین ریشه تورم در ایران صرفاً پولی نیست بلکه به متغیرهای واقعی (مانند تولید) نیز ارتباط دارد به این معنا که افزایش تولید در بلند مدت موجب کاهش تورم می ­شود. بنابراین به طور خلاصه رشد تولید موجبات بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم را فراهم می‌آورد.

تسنیم: چه فرقی بین رونق تولید که شعار سال گذشته بود، و جهش تولید وجود دارد؟

بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری، در سال 1398 رونق تولید مبنا قرار گرفت و بخش‌های مختلف کشور ملزم شدند این مسأله را پایه و اساس پیشرفت و توسعه اقتصاد کشور در نظر گیرند. به گفته ایشان با توجه به تشدید تحریم­‌های ظالمانه علیه ایران و هدف قرار دادن اقتصاد کشور و معیشت مردم، توجه به تولید کشور بسیار با اهمیت بوده و شناسایی گره های مشکلات اقتصادی کشور و رفع آنها منوط به حمایت از تولید ملی است.

از سوی دیگر طبق بیانات مقام معظم رهبری سال 1399 سال جهش تولید نام­گذاری شده است. ایشان این جهش را به معنای ایجاد تغییرات محسوس در زندگی مردم تفسیر نمودند. که این مسأله نیازمند همکاری قوای سه­‌گانه و سازمان­های مختلف و برنامه‌­ریزی در این زمینه است. سپس به طور خاص بر مجموعه‌های دانش‌بنیان تأکید نمودند و لزوم توجه به جوانان نخبه و فعال را مورد توجه قرار دادند.

به منظور رونق تولید با استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات در کشور جهت افزایش تولید و رقابت­‌پذیری کالاهای تولیدی صادراتی در بازارهای بین­‌المللی اقدام می­ شود. به این منظور کاهش هزینه تولید و پرهیز از اتلاف منابع و بهبود کیفیت محصولات تولیدی مدنظر تولیدکنندگان است این در حالی است که در جهش تولید کلیه واحدهای مرتبط و آحاد ملت علاوه بر حفظ توان تولید موجود می­ بایست از تهدید تحریم ها به عنوان فرصتی برای دستیابی به خودکفایی و رقابت­‌پذیری کالاهای صادراتی کشور بهره ببرند.

کاهش فاصله علمی، فناوری و صنعتی واحدهای تولیدی در کشور با کشورهای پیشرو، هم افزایی ظرفیت‌ها و امکانات موجود، تلاش در راستای رفع موانع موجود، اندیشه­‌ورزی در جهت رفع موانع احتمالی در آینده، تقویت توانمندی‌های علمی و فناورانه کشور و تلاش برای ایجاد فرصتهای جدید در زمینه صادرات کالاها و خدمات غیرنفتی علاوه بر بهره گیری از فرصت‌های موجود و پرهیز از خام‌­فروشی از عوامل موثر در جهش تولید در کشور می باشد.

تسنیم:‌ آیا به لحاظ زیرساختی و ظرفیت ها، امکان جهش تولید در کشور مهیا است؟

کشور در زمینه تولید به دستاوردهای خوبی رسیده است که در صورت رفع برخی کاستی‌­ها و بهبود شرایط شاهد جهش تولید خواهیم بود. در شرایط کنونی به منظور بهبود وضعیت تولید در کشور نیازمند برخی اصلاحات هستیم که به برخی موارد اشاره می­ شود.

محیط کسب­‌وکار که متشکل از عوامل بیرونی اثرگذار بر فعالیت‌های اقتصادی افراد است، همواره یکی از چالش های بنگاه‌های تولیدی کشور بوده است. اصلی­ ترین راهبردها با هدف بسترسازی و تأمین محیط کسب ­وکار جهت بهبود شرایط تولید، تسهیل در صدور مجوزهای کسب­ و کار است. به عبارتی نیازمند اصلاح فرآیندها هستیم.

مسئله بعدی بهبود امنیت سرمایه­‌گذاری است. امنیت سرمایه­‌گذاری در شرایطی به ­طور کامل برقرار می­ شود که متغیرهای اقتصاد کلان (نرخ تورم، نرخ ارز و...) باثبات یا قابل پیش­‌بینی باشند، قوانین و مقررات، رویه­‌ها و تصمیمات اجرایی باثبات و برای همه شفاف باشند. لذا ثبات قوانین و مقررات و قابل پیش­‌بینی بودن آنها برای فعالان اقتصادی از عوامل مهم در امن تر شدن محیط کسب و کار است.همین طور نظام مالیاتی می بایست با تمام امکانات در راستای حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی و کاهش مشکلات پیش روی آنان گام بردارد.

نکته دیگر این است که تا زمانی که فعالیت‌های نامولد (نظیر کسب سود از خریدوفروش مکرر مسکن، خودرو، سکه، طلا، ارز و...) سود بیشتری از سود حاصل از سرمایه­‌گذاری تولیدی داشته باشد، نمی ­توان انتظار ایجاد سرمایه‌­گذاری مولد داشت. بر این اساس، برای رونق تولید، ضروری است قوانین الزام شناسایی و اخذ مالیات بر فعالیت‌های نامولد مورد توجه نهادهای ذیربط قرار گیرد. مالیات بر عایدی سرمایه یکی از روش‌هایی است که با هدف تضعیف فعالیت‌های غیرمولد و کاهش انگیزه‌­های سوداگرانه مورد استفاده قرار می­ گیرد. در این مورد بخشی از سود حاصل از سفته­‌بازی یا سرمایه­‌گذاری در فعالیت‌هایی که منجر به افزایش تولید نمی ­شوند به عنوان مالیات اخذ می­ شود.

همچنین به منظور بهبود شرایط تولید در کشور لازم است تأمین مالی بنگاهها از کانال شبکه بانکی و بازار سرمایه انجام شود.

از چالش‌های تأمین مالی بنگاههای کوچک و متوسط که دسترسی به اعتبار را برای آنها دشوار می­ کند مسئله تضامین و وثائق مورد نیاز آنهاست که لازم است رتبه بندی اعتباری بیشتر از ارائه صرف وثایق، مورد توجه قرار گیرد همچنین توسعه نهادهای ضمانت اعتبار نیز در کنار بانکها، دسترسی بنگاههای کوچک و متوسط به تسهیلات را زمینه ­سازی می­کند، زیرا در این صورت نهادهای متخصص در حیطه ضمانت بنگاههای کوچک و متوسط یا متخصص در بخشهای اقتصاد، با هزینه کمتری این بنگاهها را بررسی می­ کنند و با ضمانت آنها بخشی از ریسک اعتباری اعطای تسهیلات به این بنگاه­ها را برعهده می­ گیرند و ریسک بالای تسهیلات­ دهی به این بنگاه­ها، میان بانک و این نهاد ضمانت تسهیم می­ شود.

تسهیل در رویه­ های گمرکی در شرایطی که هزینه­ های واردات کالاهای واسطه‌­ای بخش تولید، افزایش چشم‌گیری داشته است، یکی از راهبردهای اصلی کمک به تولیدکنندگان است.

یکی از نقاط آسیب‌­پذیر تولید، ورود کالای قاچاق به کشور است که عدم رفع این معضل، مشکلات زیادی را برای واحدهای تولیدی ایجاد می­کند.

نوسانات نرخ ارز باعث بی ­ثباتی در قیمت مواد اولیه، بالا رفتن هزینه­‌های تولید، افزایش قیمت تمام شده محصولات و همچنین کاهش رقابت­‌پذیری تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای منطقه­‌ای و خارجی شده است. بنابراین یکی از ابزارهای قدرتمند برای حمایت از تولید باثبات­‌سازی بازار ارز و جلوگیری از انحرافات در این بازار است.

همچنین در صورت تطبیق قوانین واحدهای ناظر بر بانک‌­ها، در شرایط فعلی مانند وجود تحریم ها، امکان سهل شدن شرایط اعطای تسهیلات به تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی فراهم می شود.

با وجود توضیحات فوق، جهش تولید مستلزم به کارگیری کلیه امکانات و تجهیزات موجود و همدلی و تلاش مجدانه عوامل ذیربط به منظور رفع کاستی­‌ها است.

تسنیم:‌ آیا تا وقتی که تحریم هستیم، تولید در کشور رونق می گیرد یا اینکه تحریم خودش انگیزه برای رونق تولید است ؟

براثر تحریم ها کشور با محدودیت های ارزی در ارتباط با واردات مواد اولیه و ماشین آلات صنعتی روبرو گردیده و لذا تولیدکنندگان کالا و خدمات بویژه صادرکنندگان با مسائل و مشکلات عدیده ای نظیر منابع ریالی و ارزی کمی به منظور تامین سرمایه درگردش کالا و خدمات، کاهش بازده ماشین آلات تولیدی بخاطر عدم بروزرسانی تکنولوژی آنها، صدور کالاها به کشورهای هدف و غیره دست و پنجه نرم می کنند. تحریم ها را می توان از زاویه فرصت یا تهدید مورد توجه قرار داد.

بدین معنا اگر به تحریم ها به چشم یک فرصت نگاه شود می توان از ظرفیت ها و پتانسیل های بالقوه و بالفعل داخلی و با حمایت مالی و غیرمالی از شرکت های دانش بنیان با فناوری های دیجیتال در جهت افزایش تولید کالاهای مبتنی بر دانش با ارزش افزوده بالا استفاده نمود، که در نتیجه شاخص های اقتصاد کلان نظیر تولید ناخالص ملی، اشتغال، بیکاری و غیره را تحت تاثیر فراوان قرار داده که پیامد آنها رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت.

در این میان بانک ها بخصوص بانک توسعه صادرات ایران بعنوان اگزیم بانک ایران با بازنگری مدل کسب و کار خود مبتنی بر فناوری دیجیتال از طریق فراهم آوردن مشاوره های مالی و غیرمالی در فرایند زنجیره ارزش صادرات یعنی تمامی فعالیت‌های مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله صادرات کالا می تواند نقش موثری را در جهش تولید در شرایط تحریم ایفا نماید.